مغالطه ی انتخابات گرایی

عباس کاظمی

قائم مقام سازمان معلمان ایران

مُغالِطه یا مَغلَطه که به آن سَفسَطه نیز می گویند ، یعنی آوردن دلیل اشتباه یا غیر مجاز برای استدلال است ،مغالطه گر کسی است که از روی استدلال نادرست به یک نتیجه درست یا نادرست رسیده است .
صاحب نظران و اندیشمندان انتخابات گرایی را مغالطعه می دانند و معتقدند که اگرروند گذار به دموکراسی را فقط در «انتخابات» و دموکراسی را حاصل و نتیجه انتخابات بدانیم . این برداشت « مغالطه » است. مثلا استدلال اینکه انتخابات شیوه پیشبرد مسالمت آمیز روند دموکراسی سازی است، این استدلالی درست است ، اما اینکه دموکراسی از تداوم انتخابات حاصل می شود ، نتیجه گیری غلطی است .
دموکراسی ، در حوزه سیاست ، سه مشخصه اصلی دارد : 1- برابری در مشارکت سیاسی 2- رقابت آزاد وعادلانه سیاسی 3- مشروعیت ایدۀ حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش .
در عرصه نظر: گفته می شود که واضح ترکیب «مغالطعه انتخابات گرایی» تری کارل است . تری کارل در مقاله « دموکراسی چه است و… چه نیست که باهمکاری اشمیتر نوشت ، انتخابات گرایی را نگرشی می شناسد که« به برگزاری انتخابات تمرکز می کند ودرعین حال ،از دیگر واقعیت های سیاسی غفلت می ورزد . ومی گوید : کسانی صِرف واقعیت انتخابات را – حتی انتخابات هایی که احزاب و یا نامزد های خاصی حذف می شوند ، یا بخش های مهمی ازمردم نمی توانند مشارکت کنند را شرط کافی برای وجود دموکراسی در نظر می گیرند یا باور به اینکه صِرف برگزاری انتخابات فعالیت سیاسی را به کشاکش های صلح آمیز نخبگان هدایت می کند و به برندگان مشروعیت عمومی می دهد. دراین حال ، دیگر اهمیت ندارد انتخابات چگونه مدیریت و راهبری شده یا چه چیز هایی دیگری آنانی را محدود کرده که انتخابات را باخته اند . این مغالطعه « انتخابات گرایی » است .
لیز و استپان نیز به مغالطۀ انتخابات گرایی با این دریافت می پردازند که در آن «شرط لازم دموکراسی-انتخابات آزاد- شرط کافی دانسته می شود.»
ویژگی های مغالطۀ انتخابات گرایی:
– انتخابات گرایی مهم ترین نمایش پای بندی حکومت اقتدارگرا به اجرای قانون و رعایت حقوق مردم است .
– در انتخابات گرایی بر آزادانه و عادلانه بودن « رقابت سیاسی» تأمل چندانی نمی شود . زیرا در رویکرد انتخابات گرا قلمرو رقابت سیاسی- کمتر یا بیشتر رقابتی را حکومت تعیین می کند . و تاکید بر انتخاب مکرر نمایندگانی است که مناصبی را در حکومت اقتدارگرا در اختیار گیرند .
– انتخابات به گونه ای سامان می یابد که راهکار جلوگیری از جا به جایی قدرت و حفظ موقعیت قدرت موجود باشد. این سامان دهی به گونه است که نتیجۀ انتخابات ، تا حدی از پیش مشخص است ، یعنی رأی مردم تأثیرجدی برساختار قدرت و حتی شیوهُ اعمال قدرت نداشته باشد . از این رو ، در انتخابات گرایی از میان نخبگان معمولا جمع بسیار محدودی برای رقابت انتخاباتی برگزیده می شوند.
– در حکومت های اقتدار گرا حدی از تکثر گرایی سیاسی وجود دارد که هرگز بقای حکومتگران را با مخاطره جدی مواجه نمی کند. این حد تکثر گرایی ،هزینه کسب و حفظ مشروعیت سیاسی است.
– در حکومت های اقتدارگرا ،به شرکت نکردن در انتخابات به عنوان حق سیاسی مردم توجه ندارند ،هم چنان که توجه ندارند انتخابات به شیوۀ انتخابات گرایانه،بدون هیچ تحول واقعی در مسیر دموکراسی سازی ،می تواند تا ابد ادامه یابد .
– در انتخابات گرایی هیچ سازو کاری برای سنجش اینکه منتخبان به وعده های انتخاباتی خود عمل می کنندیا نه ،وجود ندارد .بالطبع به اینکه پاسخ به اینکه چرا منتخبان نمی توانند به وعده های خود عمل کنند را نمی توان انتظار داشت.
و…
عوامل زمینه ساز انتخابات گرایی:
1-ضعف های ساختاری جامعۀ مدنی و محدودیت های تحمیل شده به آن
2-محدویت جامعۀ سیاسی
3-وزن بالای محافظه کاری سیاسی در میان قشرها و طبقات مردم و قشر های سیاسی
4-تأثیر عوامل فراملی در همسویی با حکومتگران
5-اتکای حکومت به اقتصاد رانتی
6-عقب ماندگی ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
7- آمیختگی سیاست و نظامی گری
8-وضعیت ازهم گسیختۀ نخبگان مخالف اقتدار گرایی و….

#یادداشت اختصاصی سخن معلم