دولت اصلاحات بهترین دولت پس از جنگ بود

یک اقتصاددان در گفت‌وگو با «اعتماد»:

با نگاهی به آمارهای موجود اقتصادی از دولت‌های گذشته می‌توان دریافت که یکی از بهترین دوره‌های اقتصادی پس از انقلاب، دوره اصلاحات بوده است. دولت محمد خاتمی یکی از بهترین دولت‌ها در عملکرد اقتصادی بوده به گونه‌ای که در این دوره، شاهد شتاب رشد اقتصادی بودیم و بهترین دستاورد‌های اقتصادی به لحاظ مهار تورم، افزایش رشد اقتصادی و بهبود دستمزد‌ها در مقایسه با تورم و… در این دوره رخ داده است، بر اساس این گزارش در دوره هشت ساله ۱۳۸۳– ۱۳۷۶، تولید ناخالص داخلی ایران از ۲۹۱ تریلیون و ۷۶۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۷۶ به ۳۹۷ تریلیون و ۳۰۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۳ افزایش یافته است و رشد تولید ناخالص داخلی منجر به نرخ رشد اقتصادی کشور شد که به‌طور متوسط این نرخ در محدوده ۴.۳۲ درصد بود، همچنین رشد اقتصادی سالانه در سال‌های برنامه دوم توسعه به‌طور متوسط ۳.۲ و در سال‌های برنامه سوم حدود ۵.۶ درصد بوده است.

ضرورت افزایش مراودات بین‌المللی

سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز به «اعتماد» گفت: دو عامل مهمی که باعث رشد اقتصادی و بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی در شرایط فعلی ایران می‌شود به ترتیب آرامش و بهبود در روابط خارجی به منظور گسترش تجارت خارجی به خصوص با کشورهای پیشرفته و افزایش فروش نفت و تامین نیازهای بخش تولید و بخش مصرف است. این اقتصاددان در ادامه با مقایسه شرایط اقتصادی کشور در دولت اصلاحات با وضعیت اقتصادی در دولت سیزدهم افزود: آن‌گونه که در دولت سیزدهم شاهد آن بودیم مراودات تجاری ایران بیشتر با همسایه‌های فقیر و کشورهای آفریقایی بود، این در حالی است که در دولت اصلاحات این مراودات با کشورهای مطرح دنیا گسترش یافته بود و ما امروز اگر بخواهیم به رشدی دست پیدا کنیم و شاهد بهبود شرایط اقتصادی باشیم دولت‌ها باید شرایط ارتباطات بین‌المللی را برای کشور فراهم کنند.

تنش‌زدایی در دولت اصلاحات

افقه تصریح کرد: آن‌گونه که در دوران آقای خاتمی شاهد آن بودیم ایشان طرفدار سیاست تنش‌زدایی با دنیا بود و بهترین روابط با جهان غرب و البته شرق هم فراهم شد و فعال‌ترین دیپلماسی ایجاد شده بود و همین مساله باعث شد که بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی را در آن دوران داشته باشیم. این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: ۵۰ درصد صادرات ایران شامل محصولات پتروشیمی می‌شود که یکی از دستاوردهای دوران اصلاحات و زمان آقای خاتمی است که با افزایش آرامش در روابط خارجی رشد سرمایه‌گذاری‌های خارجی به وجود آمد. افقه با اشاره به افزایش اشتغال در زمان اصلاحات گفت: دوره ریاست‌جمهوری آقای خاتمی نه تنها بهترین دوره رونق اقتصادی در کشور بود، بلکه بهترین دوره رونق پس از پایان جنگ هم به شمار می‌رود.

رشد اقتصادی کنونی از دولت قبل

آغاز شده بود

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: در دولت سیزدهم هیچ شاخص مثبتی را نمی‌توان دید جز یک رشد اقتصادی محدود که باید گفت این رشد اقتصادی از دوره آقای روحانی شروع شده بود، اما دلیل متوقف شدن این رشد در دوران آقای روحانی به خروج یک‌باره دونالد ترامپ از قرارداد برجام برمی‌گردد که پس از آن شاهد تنش‌های بعدی و انقطاع روابط پولی و مالی بودیم و از سوی دیگر با شروع اپیدمی کرونا در سال ۹۸ یک رشد منفی در اقتصاد به وجود آمد. افقه خاطرنشان کرد: اما با تثبیت شرایط سیاسی از سال ۹۹به بعد رشد اقتصادی در کشور آغاز شد و پس از آن این رشد ادامه پیدا کرد، البته تنها نکته مثبت در دولت سیزدهم فروش نفت بود که نسبت به دولت قبل رشد داشت که اگر آقای روحانی هم در دولت مانده بود همین رشد رخ می‌داد، چراکه از دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن در امریکا یک توافق نانوشته بین ایران و امریکا به وجود آمد که اجازه داده شد چین از ایران نفت بخرد و ایران هم غنی‌سازی خود را کنترل کند.

فروش نفت به چین هم چندان مطلوب نبود

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: افزایش فروش نفت باعث شد تا در دولت سیزدهم تا حدودی درآمدها نسبت به سال ۹۷ که دولت با قطع یک‌باره فروش نفت مواجه شد افزایش یابد. افقه تصریح کرد: آنچه در دولت سیزدهم اتفاق افتاد یک رشد برجسته‌ اقتصادی نبود، بلکه بیشتر این رشد حاصل پر شدن ظرفیت‌های خالی ناشی از بهبود شرایط بعد از کرونا بود و بهبود فروش نفت از طریق شدت گرفتن دور زدن‌ تحریم‌ها رخ داد، هر چند این دور زدن‌ها و نحوه فروش نفت به چین هم چندان مطلوب نبود و حتی قیمت نفت را حدود ۲۰ دلار و زیر قیمت بازار فروختند که پول فروش نفت را هم با دردسرهای زیاد و با کسر هزینه‌های بالا از طریق صرافی‌ها به کشور آوردند.

دولت سیزدهم در بخش کنترل نقدینگی موفق نبود

او ادامه داد: اما سایر اقدامات اقتصادی دولت سیزدهم توام با ناکامی بودند و حتی در بخش کنترل نقدینگی هم چندان موفق نبودند و پس از سه سال تلاش یک مقدار محدودی این کنترل‌ها انجام شد یا در بخش کنترل تورم بعد از سه سال تلاش میزان آن از۴۵ درصد به حدود ۳۸ درصد رسید که این رقم هم در مقایسه با تورم‌های جهانی بسیارغیرعادی است. این اقتصاددان تصریح کرد: بنابراین دولت سیزدهم را نمی‌توان در حوزه اقتصادی چندان موفق تلقی کرد که این عدم موفقیت هم به گواه آمارها و هم به گواه مجلسی‌های همسو و همفکر دولت سیزدهم است.

شدت گرفتن تحریم‌ها تجارت را مختل کرد

افقه ادامه داد: این در حالی است که در دوره آقای خاتمی به دلیل گسترش روابط خارجی و سیاست‌های داخلی شاهد یک دوران رونق در کشور بودیم که اصلا قابل قیاس با سیاست‌های دوران آقای رییسی نیست.او با اشاره به تحریم‌ها تصریح کرد: در آن دوران تحریم چندانی نبود هر چند موضوعات هسته‌ای کشور از سوی منافقین فاش شده بود و آغاز مذاکرات هم بود و آقای روحانی هم در آن زمان رییس شورای امنیت ملی بود و توافقاتی صورت گرفت، اما تنش چندانی نبود.این اقتصاددان خاطرنشان کرد: البته بعد از اشغال لانه جاسوسی در ایران تحریم‌های یکجانبه از سوی امریکا انجام شد، اما شدت گرفتن تحریم‌ها از سال ۹۷ انجام شد که نه تنها امریکا، بلکه تقریبا همه کشورهای دنیا از ارتباطات مالی و مراودات تجاری با ایران منع شدند.

دولت سیزدهم از حضور بایدن به درستی بهره نبرد

افقه تصریح کرد: البته پیش از شدت گرفتن تحریم‌ها و از سال‌های۹۵ و ۹۶ به بعد و پس از توافقات برجامی به رونق خوبی هم در کشور رسیدیم و حتی رشد ۱۲ درصدی را هم شاهد بودیم، اما خروج از برجام و تحریم‌های بی‌سابقه به یک‌باره باعث شد که از دوره آقای روحانی به بعد برخی شاخص‌های اقتصادی مجددا دچار مشکل شوند و از سال ۱۴۰۰ به بعد هم با بازگشت جو بایدن شرایط کمی بهتر شد، اما متاسفانه دولت سیزدهم نتوانست از حضور جو بایدن که بهترین فرصت برای بازگشت برجام بود به درستی استفاده کند و تحریم‌ها باز هم ادامه پیدا کرد و ما ناچار شدیم تا تجارت‌مان را با زحمت و هزینه بسیار زیاد به مردم ادامه دهیم.بر اساس این گزارش و طبق گزارش بانک مرکزی، متوسط رشد اقتصادی فصلی دولت‌های نهم و دهم (پاییز ۱۳۸۴ – تابستان ۱۳۹۲) معادل 5/2 درصد و متوسط رشد اقتصادی فصلی دولت‌های یازدهم و دوازدهم (پاییز ۱۳۹۲ – تابستان ۱۴۰۰) معادل 5/1 درصد بوده است. اما در ۶ فصل نخست عملکرد دولت سیزدهم (پاییز ۱۴۰۰ – زمستان ۱۴۰۱) به ۴.۴ درصد افزایش یافت که کارشناسان اقتصادی این رشد را به افزایش فروش نفت مرتبط می‌دانند.

منبع: روزنامه اعتماد 23 خرداد 1403 خورشیدی