اُفت کیفیت آموزش

علی‌اصغر فانی

در یک ماهه اخیر در بعضی رسانه‌ها آماری از نمرات دانش‌آموزان در امتحانات پایه دوازدهم در رشته‌های تجربی، ریاضی، انسانی و معارف اسلامی منتشر شده است. امتحانات پایه دوازده به‌دلیل نهایی بودن یعنی سوال واحد در سراسر کشور و تصحیح دقیق اوراق که مصحح نمی‌داند که ورقه از کیست، از اعتبار بالایی برخوردار است. به‌عبارت دیگر، نمرات کتبی نهایی، واقعی و قابل اتکا است. براساس گزارش منتشره در کل کشور، میانگین نمرات دروس در رشته ‌ریاضی 10.79، رشته تجربی 11.23، رشته انسانی 8.75 و رشته معارف 10.56 در خرداد سال 1402 بوده است که این میانگین حدود 2 نمره کمتر از میانگین سال‌های قبل بوده است.

در این روزها همچنین میانگین معدل تمامی رشته‌ها به‌تفکیک استان‌ها نیز منتشر شد که در تعدادی از استان‌ها میانگین کمتر از 10 بوده است.

در کنار این وضعیت اسفبار 930 هزار کودک و نوجوان بازمانده از تحصیل که بی‌سوادان آینده را تشکیل می‌دهند، اُفت کلی آموزش و فاصله طبقاتی را در بخش آموزش و پرورش نشان می‌دهد.

پدیده بازماندگی از تحصیل، اُفت آموزشی، پیامدهای ناگواری را برای آینده به‌همراه خود می‌آورد. لطمه جدّی به‌فرهنگ و سلامت جامعه وارد شده و زندان‌های آینده را پُر خواهد کرد.

علل اُفت تحصیلی چیست؟

شیوع کرونا: از اسفند 98 عملا مدارس به‌دلیل بروز کرونا تعطیل شدند. وزارت آموزش و پرورش برای جلوگیری از تعطیلی فرآیند تعلیم و تربیت از روش‌های آموزش تلویزیونی، آموزش مجازی on line
و off line و … استفاده کرد. نقش معلمین تلاشگر در این دوره تحسین‌برانگیز است.

در بهترین حالت، آموزش‌های مجازی، بنا به‌تحقیقات انجام شده، 60% اثربخش است. سال تحصیلی 99-98 از اسفند 98 و سال تحصیلی 1400-1399 تماما به‌صورت مجازی اداره شد.

لازم بود پس از کرونا، که مدارس به‌روال عادی خود برگشت، پروژه‌ای تحت عنوان پساکرونا طراحی و اجرا می‌شد و خلأهای ناشی از کرونا در نظام آموزشی کشور جبران می‌شد. بر اثر کرونا، کم‌سوادی دانش‌آموزان، ضعف تربیت اجتماعی، فردی، مهارتی، … و درون‌گرایی دانش‌آموزان حاصل شد ولی متاسفانه پس از کرونا اقدام موثری صورت نگرفت. دانش‌آموزان پایه دوازدهم در خرداد 1402 در سال 1398 در پایه نهم تحصیل می‌کردند و سال تحصیلی 99-98 و 1400-99 را در کرونا با آموزش‌های مجازی تحصیل کرده‌اند.

فضای مجازی: تا قبل از اسفند 98، همراه داشتن گوشی موبایل در مدرسه ممنوع بود درحالی که از اسفند 98 به‌دلیل شیوع کرونا، موبایل و تبلت، ابزار آموزشی شد و بعد از کرونا نیز همراه دانش‌آموز ماند.

دانش‌آموزِ امروز ساعت‌های زیادی را در شبانه‌روز صرف نگاه به‌صفحه موبایل کرده و کمتر به‌درس توجه دارد. درس‌خواندن در اولویت دانش‌آموزان نیست. بی‌کاری خیل عظیم تحصیلکرده‌ها، بی‌انگیزگی دانش‌آموزان را نسبت به‌درس اضافه کرده است.

حاشیه‌ها: فضای مجازی، ارتباط دانش‌آموزان با جنس مخالف،اعتیادبه‌سیگار و …، بعضا محیط ناآرام خانواده، جدایی پدر و مادر و … حاشیه‌هایی است که دانش‌آموزان را درگیر کرده و بر متن غلبه کرده است.

کم‌انگیزگی معلم: معلمین، به خصوص معلمین مرد عموما کم‌انگیزه بوده و مشکلات معیشتی و اُفت منزلت و هویت به‌همراه ضعف علمی بعضی از معلمین و تدریس آنها در دروس غیرمرتبط با رشته تحصیلی (مثلا تدریس ریاضی توسط معلمی که دارای تحصیلات ریاضی نیست) در مجموع اُفت تحصیلی را برای دانش‌آموز ایجاد می‌کند.

معلمین غیر بومی: در مناطق محروم، معلمین از مناطق دیگر تامین می‌شوند. این معلمین بعد از 3 یا 4 سال به‌منطقه خود منتقل و نیروی جدیدالاستخدام دیگری جایگزین می‌شود. در نتیجه مناطق محروم همواره با نیروی کم‌تجربه مواجه بوده و این مورد نیز باعث اُفت تحصیلی می‌شود.

پیشنهادها:

-طراحی و اجرای پروژه پساکرونا

-تشویق دانش‌آموزان پایه دوازدهم به‌ادامه تحصیل در دانشگاه فرهنگیان برای خودکفایی مناطق محروم به‌نیروی انسانی بومی

-محدود کردن دانش‌آموزان در استفاده از گوشی همراه با همکاری اولیای مدرسه

-استفاده از نیروهای با رشته مرتبط در متوسطه دوم و حذف تدریجی دبیرستان‌های کم‌جمعیت

وزیر پیشین آموزش و پرورش

منبع: روزنامه اعتماد 1 بهمن 1402 خورشیدی