هوش مصنوعی؛ انقلاب و ترس

جامعه‌ای از آفتابگردان‌های روباتیک (1)

علیرضا کریمی صارمی

۷۰ هزار سال پیش زمانی که انقلاب شناختی صورت گرفت و انسان خردمند زبان به بیان تخیلات خود گشود(2)، همواره از طریق دنیای خیالی خود تصورات بی‌نهایتی را در عرصه‌های مختلف مانند کشاورزی، علم و صنعت، اقتصاد، سیاست و فرهنگ و هنر و… رقم زده است و تلاش نموده تا خیال‌اندیشی خویش را به واقعیت نزدیک و درنهایت به جایگاه ظهور برساند. او با تماشای ماه و ستارگان در شب، خود را مسافری خیالی در آسمان می‌دید و در حسرتِ سفر به ماه، آسمان پرستاره را تا سحرگاهان به تماشا  می‌نشست.
هنگامی که ژول ورن(3) در سال ۱۸۶۵م رُمان «از زمین تا کره ماه» را نوشت، در مشاهدات هوشمندانه و تخیلات خود پیش‌بینی‌های نسبتا دقیقی از آینده تحقیقات فضایی بشر ارایه داد. از زمانی که انسان، ماه را به عنوان کره‌ای دیگر شناخت، رویای پرواز و دستیابی به ماه را در ذهن کنجکاو خود می‌پروراند، او می‌دانست تلاش زیادی را می‌طلبد تا این مهم تحقق پذیرد. بنابر این همواره واژه‌ها و جملات در تکمیل این فرآیند خیالی در قالب داستان‌هایی برای دستیابی به آرزوهایش نقشی اساسی داشته است. همانند کوتاه داستان‌های علمی تخیلی ایرج فاضل بخششی(4) نویسنده معاصر که خواننده را همراه با فضاپیما یا سپهرنوردِ بدون سرنشین وارد سیاره آبی می‌کند و به فراسوی زمان می‌برد. شاید در آینده نیز این‌چنین شود.
«واژه‌ فضاپیما اولین‌بار در سال ۱۸۸۰م در یک روزنامه برای اشاره به پرتابه‌ای[گلوله‌ای] که در رُمان ژول وِرن به ماه فرستاده می‌شود، استفاده شده است.»(5) از زمانی که ژول ورن در داستان خود انسان را به ماه رساند بیش از ۱۰۰ سال گذشت تا سرانجام این رویای دیرین به حقیقت پیوست. در آن زمان کسی تصور نمی‌کرد که در ۲۰ جولای ۱۹۶۹م سفینه فضایی آپولو۱۱ بر سطح کره ماه فرود بیاید و در ساعت 15:56:10 بعدازظهر به وقت جهانی، نیل آرمسترانگ(6) و بازآلدرین(7) دو فضانورد آپولو۱۱ نخستین انسان‌هایی باشند که بر سطح کره ماه قدم بگذارند. آرمسترانگ پس از گام نهادن به سطح ماه اظهار داشت: «این یک گام کوچک برای انسان است، یک جهش عظیم برای بشریت.» او فرصت زیادی داشت تا از سطح کره ماه به زمین، جایی که سفرش را از آنجا آغاز کرده بود، بنگرد و به وسیله دوربین عکاسی هاسلبلاد تصاویری تاریخی ثبت کند(8).
امروزه با کمی تأمل و تعمق در اطراف‌مان می‌توانیم سیر پیشرفت بشر و تبدیل خیال و آرزوی او را به واقعیت ببینیم. یکی از آنها آدم‌آهنی یا همان روبات‌ها می‌باشند.
وقتی کلمه روبات را می‌شنویم، تصویر یک جعبه فلزی با چشمانی بی‌روح و گویشی با صدایی مکانیکی به ذهن‌مان می‌رسد. این روباتیک‌های سنتی، ماشین‌های انسان‌نمایی هستند که در ذهن ما به عنوان ناجی و گاهی به عنوان ابرشرورانی جنگجو و ویرانگر تداعی می‌شوند. اما امروزه تغییرات اساسی در ساخت روبات‌ها صورت پذیرفته و دیگر همانند نمونه‌های نخستین نیستند و با سرعتی وصف‌ناپذیر تکنولوژی ساخت آنها با به‌کار‌گیری هوش مصنوعی در حال رشد است.
به ‌طور کلی، هوش مصنوعی یک مفهوم محاسباتی است که کمک می‌کند تا ماشین فکر کرده و مسائل پیچیده را حل کند، همان‌طور که ما انسان‌ها با هوش خود تلاش می‌کنیم مشکلات پیش آمده را حل کنیم.(9) 
اما باید توجه داشت که پدیده هوش مصنوعی آن‌گونه که ما فکر می‌کنیم، جدید نیست. اسناد تاریخی گواه بر این است که جذابیت هوش مصنوعی و اندیشیدن به آن از سده نوزدهم میلادی یکی از مشغله‌های فکری بشر بوده است. با این امید که روزی ماشینی بسازد تا بتواند همانند انسان فکر کند. آن چنان که در سال ۱۸۴۷م، جرج بول(10) برای اولین‌بار یک زبان رسمی را برای استدلال منطقی توصیف کرد و در سال ۱۹۳۶م ریاضیدان انگلیسی آلن تورینگ(11) ماشین تورینگ را توصیف کرد.
در سال ۱۹۵۰م او مقاله‌ای با عنوان «ماشین‌آلات محاسباتی و هوش» منتشر کرد که درها را به فضایی که‌ (ای‌آی(12) AI) یا هوش مصنوعی نامیده می‌شود، باز کرد. سپس روشی را برای ارزیابی اینکه آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند پیشنهاد کرد که به تست تورینگ(13) معروف شد. تست تورینگ به یک روش ساده نیاز داشت رویکردی عمل‌گرایانه، با فرض اینکه کامپیوتری ساخته شود که با انسان خردمند همانند باشد، در واقع تلاش می‌کرد نشان دهد که ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند. چنین ایده پیچیده‌ای راه‌حلی بود برای تعریف حوزه هوش مصنوعی که به جای حل یک مشکل کوچک، هدف نهایی را تعریف می‌کرد که می‌توانست تحقیقات را به مسیرهای زیادی بدون دورنمایی از آنچه که هوش مصنوعی می‌تواند به دست‌ آورد، بکشاند. این تحقیقات مهم باعث شد تا او را به عنوان پدر علم کامپیوتر مدرن یاد کنند.(14) اما باید توجه داشت که اصطلاح «هوش مصنوعی توسط جان مک کارتی در سال ۱۹۵۶م با طرح این سوال ساده آغاز شد «آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟»
امروزه شرکت‌های بسیاری در سطح جهان در تلاش رسیدن به مقصود و آرزوی دیرینه بشر فعالیت می‌کنند مانند شرکت‌ ای‌بی‌ام (IBM) که پس از موفقیت ابرکامپیوتر دیپ بُلو(15) (Deep Blue)، کامپیوتر‌ ای‌بی‌ام واتسون(16) (IBM Watson)، که یک سیستم هوش مصنوعی پاسخگو بود را طراحی و عرضه نمود که با توجه به استقبال گسترده جهانیان از این اختراع نو، خبر آن تیتر اول رسانه‌های جهان شد. پیشرفت مداوم در توسعه هوش مصنوعی امروزه منجر به تعریفی از هوش مصنوعی شده است که دارای چندین بخش است.
نسخه‌های اولیه هوش مصنوعی قادر به مدل‌سازی پیش‌بینی‌کننده هستند مانند پلتفرم نتفلیکس(17) به عنوان تهیه‌کننده و توزیع‌کننده مجموعه سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی که نقشی فعال دارد و انواع محتوای نتفلیکس اورجینال را از طریق کتابخانه آنلاین به بیش از ۲۰۳ میلیون مشترک خود ارایه می‌دهد.
نسخه دوم مدل‌سازی روباتیک است مانند طراحی نقشه‌ای برای تعیین فاصله از اجسام پیرامون یک وسیله نقلیه جهت فعال کردن سیستم رانندگی نیمه‌خودکار. 
اخیرا ظهور هوش مصنوعی مولد، بخش جدیدی از تکنولوژی هوشمند را برای برانگیختن تخیل بشر پدید آورده است. هوش مصنوعی مولد، هوشی است که می‌تواند محتوای جدید ایجاد کند مثل چت بات یا روبات مکالمه جی‌پی‌تی(18) (ChatGPT) محصول شرکت «اُپن‌ای‌آی» که در سال ۲۰۲۲م جهان را شگفت‌زده کرده است. این روبات در مدت دو ماه پس از معرفی بیش از۱۰۰ میلیون کاربر داشته است، اما قبل از آن در سال ۲۰۱۱م، نرم‌افزار سیری (Siri) به عنوان دستیار دیجیتالی فرمان‌پذیر توسط شرکت اپل با کمک هوش مصنوعی معرفی شد وایلان ماسک و برخی دیگر شرکت‌ها، در سال ۲۰۱۵م شرکت اُپن‌ای آی (OpenAI) که هدفش توسعه هوش مصنوعی و خدمت به جهانیان است را تاسیس نمودند.(19) 
در اصل انسان خردمند تلاش می‌کند با ارایه حجم عظیمی از اطلاعات به هوش مصنوعی آموزش دهد تا پیش‌بینی‌ها و خلاقیت خود را بهبود بخشد. هر چه اطلاعات وارد شده دقیق باشد هوش مصنوعی نیز با دقت بیشتری عمل خواهد کرد. به ‌طوری که یاد می‌گیرد که اطلاعات وارد شده را به شکل‌های مختلف تجزیه و تحلیل کند و به معانی جدیدی پی ببرد. بنابر این هوش مصنوعی به دنبال الگوهایی است‌ تا به تنهایی از آن الگوها نتیجه‌گیری کند.(20) 
از سوی دیگر برای همسانی هوش مصنوعی با انسان خردمند، یادگیری عمیق لازم است تا به شکل فرآیندی که مغز انسان برای تجزیه و تحلیل، تفکر و یادگیری انجام می‌دهد آن نیز بتواند انجام دهد. حال تا چه اندازه طراحان بتوانند موفق شوند جای سوال است. اما فرآیند یادگیری نیاز به وجود شبکه عصبی قدرتمندی است که به عنوان بخشی از فرآیند تفکر برای یک هوش مصنوعی به‌کار می‌رود و برای آموزش و یادگیری عمیق به مقدار زیادی اطلاعات و به میزان قابل توجهی دستگاه‌های محاسباتی قدرتمند نیاز است. 
امروزه کمتر کسی را می‌توان دید که به شکلی با هوش مصنوعی در ارتباط نباشد از به‌کار‌گیری نرم‌افزارهای موجود در گوشی‌های تلفن همراه تا کسب اطلاع از اوضاع هواشناسی و بسیاری موارد دیگر.
اما چگونه از هوش مصنوعی 
در زندگی روزمره استفاده می‌شود؟
همه ما این تجربه را هنگام ورود به یکی از سایت‌های رسانه‌های اجتماعی داریم که با استفاده از هوش مصنوعی و براساس جست‌وجوهای قبلی ما در آن سایت یا دیگر سایت‌ها علاقه‌مندی ما را تشخیص داده و موارد مشابهی را به ما پیشنهاد می‌دهد. به روایتی هوش مصنوعی ما را کاملا زیرنظر دارد. مانند اینستاگرام که براساس شناختی که از میلیون‌ها کاربر خود در جهان دارد پست‌ها و استوری‌های مورد علاقه کاربران را به آنها پیشنهاد می‌کند.
علاوه بر این، اخبار جعلی، سخنان مشوق جنگ‌طلبی و تنفر و سایر محتوای مضر به لطف سیستم‌های هوش مصنوعی پیدا و حذف می‌شوند. دستگاه‌های موجود در خانه هوشمند مانند ترموستات‌ها، سیستم‌های روشنایی و سیستم‌های امنیتی از هوش مصنوعی براساس نیاز صاحبخانه استفاده می‌کنند. همچنین می‌توان این دستگاه‌ها را با استفاده از گوشی‌های هوشمند یا دستورات صوتی از راه دور کنترل کرد. 
اما بشر در عصر حاضر از رشد بی‌رویه هوش مصنوعی در سطوح مختلف زندگی خویش بسیار نگران است. 
ترس بزرگ‌تر در مورد هوش مصنوعی شامل سناریوهایی است که قدرتمندان تمامیت‌خواه در حکومت‌های قدرت‌طلب برای ایجاد جنگ، کشتار و ویرانگری به دنبال آن هستند. در حالی که ماشین‌ها هوشمندتر و هوشمندتر می‌شوند ترس جهانی نیز رو به افزایش است هر چند که هوش مصنوعی می‌تواند گره‌های ناگشوده بشر را با سرعتی حیرت‌انگیز بگشاید اما باید درنظر داشت که درنهایت چه کسانی و با چه هدفی از این پدیده بزرگ قرن استفاده خواهند کرد.
در این رابطه آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل در ۱۸ جولای ۲۰۲۳م در شورای امنیت درباره هوش مصنوعی گفته است: «حملات سایبری مجهز به هوش مصنوعی در حال حاضر زیرساخت‌های حیاتی و عملیات‌های حفظ صلح و بشردوستانه ما را هدف قرار می‌دهند و باعث درد و رنج بزرگ انسانی می‌شوند…(21)»
با توجه به مطالب ارایه شده در رابطه با هوش مصنوعی و امیدها و نگرانی‌های مطرح شده درخصوص جهانگیر شدن این دستاورد بزرگ بشر، خوشبختانه یا متاسفانه، انسان معاصر مجبور به پذیرش آن است تا آنجا که حس کنجکاوی جامعه جهانی هنر را نیز به خود جلب کرده است، به گونه‌ای که در برخی کشورها، کنفرانس‌های علمی و تخصصی در ارتباط با مقوله هوش مصنوعی و هنر با حضور صاحب‌نظران برگزار گردیده است. 
در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹م نشستی تحت عنوان «هنرمندان و هوش مصنوعی» به میزبانی شرکت‌ ای‌بی‌ام در بریتانیا با موضوع چگونگی استفاده از هوش مصنوعی برای خلق آثار هنری برگزار شد. در این رویداد، تعدادی از هنرمندان دیجیتال و هنرمندانی که با هوش مصنوعی کار می‌کردند گردهم آمدند و هر کدام در مورد تجربیات خود صحبت نمودند.
یکی از سخنرانان به‌نام ماریو کلینگمان(22)، خود را به عنوان «دام‌گستر تصویر» به جای «خالق تصویر» توصیف کرد. به این دلیل که فرآیند هنری او شامل توسعه شبکه‌های عصبی است که هزاران تصویر ایجاد می‌کند و سپس به صورت دستی آن تصاویر را بررسی می‌کند تا تصاویری را که با او هم صدا می‌شوند انتخاب کند. برای ماریو، کار با هوش مصنوعی به معنای ورود به ناشناخته‌ها است. او قوانینی را ایجاد می‌کند که شبکه عصبی برنامه باید از آنها پیروی کند و سپس به هوش مصنوعی آزادی عمل در تولید یک اثر هنری را می‌دهد.
ماجا پتریک(23)، یکی دیگر از سخنرانان هنرمند در این رویداد درباره شیوه کار خود، با استفاده از نور و فضا برای درگیر کردن احساسات و تخیل مردم صحبت کرد. ماجا در بسیاری از آثار خود از نور برای ایجاد تجربیات هنری همه‌جانبه استفاده کرده است. او از فناوری استفاده می‌کند تا با تقلید از جلوه‌های نور طبیعی، تغییری دردرک مردم از دنیایی که در آن زندگی می‌کنند را ایجاد کند. او معتقد است وقتی فن‌آوران و هنرمندان یکدیگر را به چالش می‌کشند، تجربیات نوآورانه‌تری می‌سازند.(24) 
اما به واقع جامعه جهانی هنر چگونه با هوش مصنوعی همسو خواهد شد و آن را چگونه خواهد پذیرفت؟
آیا همانند پدیده دیجیتال، هنر آن را خواهد پذیرفت یا هنرمند خردمند جای خود را به ابر کامپیوترهای هوشمند خواهد داد؟ جایگاه خلاقیتِ بر خاسته از خیال‌اندیشی که تفاوت آشکار انسان خردمند با هوش مصنوعی است کجا خواهد بود؟ تمام این پرسش‌ها ذهن هنرمندان را درگیر خواهد کرد و جامعه جهانی هنر را دچار شک و تردید خواهد نمود. به نظر می‌رسد شتاب پر سرعت این پدیده می‌تواند ماهیت فرآیند خلاقانه هنر توسط هنرمند را تغییر دهد و این منجر به گسترش حس کنجکاوی هنرمندان جهت استفاده از هوش مصنوعی در هنر شده است.
در سال ۲۰۲۲م اثر هنری جیسون آلن(25) که توسط هوش مصنوعی ساخته شده بود، مقام اول را در بخش دیجیتال نمایشگاه ایالت کولورادو در امریکا کسب کرد. او این اثر را با برنامه هوشمند مید جورنی (Midjourney) ایجاد کرد، یک برنامه هوش مصنوعی که جملات را به گرافیک‌های فوق واقع‌گرایانه تبدیل می‌کند.
هنر تولید شده توسط هوش مصنوعی سال‌هاست که وجود دارد اما ابزارهای ارایه شده با نام‌هایی مانند DALL-E2، Midjourney و Stable Diffusion این امکان را برای تازه کارها فراهم کرده‌ است که به سادگی با تایپ چند کلمه، آثار پیچیده، انتزاعی یا فوتورئالیستی(26) خلق کنند. این برنامه‌ها بسیاری از هنرمندان را به ‌طور قابل‌توجهی نسبت به آینده‌ کاری خود عصبانی کرده است. آنها متعجبند که چرا مردم باید برای خرید یک اثر هنری پول بپردازند، وقتی خود می‌توانند آن را تولید کنند؟ آنها همچنین بحث‌های تندی در مورد اخلاقیات در هنر تولید شده توسط هوش مصنوعی و اینکه اساسا این نوع آثار، سرقت ادبی با فناوری پیشرفته هستند، مطرح کرده‌اند(27). 
جان رافمن، هنرمند در این باره تاکید می‌کند که هوش مصنوعی باعث تغییر پارادایم(28) می‌شود. او معتقد است که «هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که دروازه‌ها را برای برداشت‌های جدید از تصویرسازی باز کند، همان‌طور که توسعه عکاسی نقاشی را از بازنمایی واقعیت آزاد کرد و به نقاشان این فرصت را داد تا بر ابعاد دیگری مانند رنگ، نور و حرکت تمرکز کنند.» او می‌گوید من فکر می‌کنم هنرمندان باید از امکاناتی که هوش مصنوعی ارایه می‌کند استقبال کنند یا حداقل آنها را امتحان کنند(29). 
آثار هنری ساخته شده توسط هوش مصنوعی به شیوه‌ای خاص در حال توسعه است و این دستاورد نوین، ابزاری است برای برخی از عکاسان کنجکاو که بتوانند ذهنیت خود را به شکلی نو متجلی سازند. در مسابقه جهانی عکاسی سونی در آوریل ۲۰۲۳م اولین جایزه در بخش خلاقانه به بوریس الداگسن 
(Boris Eldagsen) اهدا شد که با عکسی سیاه و سفید و تاثیرگذار از دو زن، داوران را تحت تاثیر قرار داد اما آقای اِلداگسن جایزه را نپذیرفت و فاش کرد که تصویر او نه توسط دوربین عکاسی، بلکه توسط هوش مصنوعی ایجاد شده است. این هنرمند آلمانی گفت که «به عنوان یک میمون گستاخ اثرش را به جشنواره ارسال نموده است» تا ببیند آیا می‌تواند جشنواره را فریب دهد؟(30) 
او در گفت‌وگو با روزنامه گاردین در ۱۸ آوریل ۲۰۲۳م اصرار دارد که هوش مصنوعی به معنای 
به حاشیه راندن انسان‌ها نیست، بلکه وسیله‌ای برای رهایی [فکری]هنرمندان است.
الداگسن می‌گوید، «من عاشق عکاسی هستم، من عاشق تولید تصاویر با هوش مصنوعی هستم، اما متوجه شده‌ام که آنها یکسان نیستند. یکی با نور و اندیشه عکاسانه عکسی را می‌سازد، یکی با هوش مصنوعی. آنها به هم متصل هستند، زبان بصری از عکاسی آموخته شده است، اما اکنون هوش مصنوعی روند خاص خود را دارد. اگر مردم بخواهند سکوت کنند و در مورد آن صحبت نکنند، این اشتباه است.»
او می‌گوید: رویکرد من به عکاسی روانی و فلسفی است. سفری به درون است. این نوع تصویر کشیدن چیزی نیست که همه در مقابل خود می‌بینند. با داشتن این پیشینه، هوش مصنوعی من را مجذوب خود کرد. او قاطعانه روند ساخت تصویر توسط هوش مصنوعی را غیرانسانی یا حتی تصویری که در آن انسان به حاشیه رفته است، نمی‌بیند. او می‌گوید من آن را تهدیدی برای خلاقیت نمی‌دانم.(31) 
در خاتمه شایان ذکر است بشر تلاش می‌کند با شگفت‌انگیز‌ترین تکنولوژی عصر حاضر، ابر بشری فراتر از خود بسازد. اما چرا؟ کسی نمی‌داند شاید از خویشتن خویش خسته شده است. «شاید احساس می‌کند سرانجام به مرزی رسیده است به اوج تنهایی، انزوا، پرکاری، به رسمیت شناخته نشدن، بیماری، گمنامی [که] نه راهی به پیش دارد و نه به پس.(32)» شاید برای ماموریت‌های سِرّی مقابله با حضور ناگهانی فرازمینی‌ها که این روزها آهسته‌آهسته شاهد نشر اخباری از رسانه‌های خارجی هستیم مجهز می‌شود. البته هنوز هوش مصنوعی نتوانسته است همانند انسان خردمند خیال‌اندیش و اندیشمند باشد، زیرا توسط بشر ساخته و برنامه‌ریزی می‌شود. البته هیچ‌کس از آینده خبر ندارد اما امید است که هوش مصنوعی در سده حاضر جهانیان را اسیر برده‌داری روباتیک نکند، زیرا روبات نمی‌فهمد که چه می‌کند فقط یک ابزار است و تا آدم شدنش فاصله‌ای ناپیدا است.
پی نوشت
1- پروژه Lichtsuchende توسط دیوموری راست به عنوان «جامعه‌ای از آفتابگردان‌های روباتیک».
2- هراری، یووال (۱۳۹۵)، انسان خردمند، مترجم نیک گرگین، تهران، فرهنگ نشر نو، ص۱۶. 
3- Jules Gabriel Verne‏‌ زاده ۸ فوریه ۱۸۲۸ – درگذشته ۲۴ مارس ۱۹۰۵ نویسنده شاعر و نمایشنامه‌نویس فرانسوی که بیشتر شهرتش را مدیون نگارش داستان‌های علمی- تخیلی است. 
4- ایرج فاضل بخششی متولد ۱۳۴۴ مشهد، دانش‌آموخته مهندسی معدن از دانشگاه تهران، نویسنده کتاب‌های: انسان‌ها و ابربرج‌ها، پیامی از فراسوی زمان، فرشته نگهبان، بیمار اتاق ۳۲۰، معدن رود زرد، فرزندان خورشید، آقای نسل چهار، سفر به سیاره ترا، و روزی آخرین بار خواهد بود.
5- https: //en.wikipedia.org/wiki/From-the-Earth-to-the-Moon
6- Neil Alden Armstrong فضانورد و مهندس هوافضای امریکایی بود.
7- Buzz Aldrin دومین فضانوردی است که طی ماموریت آپولو ۱۱ بر کره ماه گام نهاد.
8- https: //nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraft/display.action?id=1969-059A
9-  http: //datasciencecentral.com
 10- George Boole.ریاضیدان انگلیسی که به ایجاد منطق نمادین مدرن کمک کرد و جبر منطق او که اکنون جبر بولی نامیده می‌شود، اساس طراحی مدارهای کامپیوتری دیجیتال است. منبع: https: //www.britannica.com/biography/George-Boole
11- Alan Mathison Turing. ریاضیدان، دانشمند رایانه، فیلسوف و رمزنگار انگلیسی است. 
12- Artificial Intelligence.
13- تورینگ پیشنهاد کرد که یک ارزیابی‌کننده انسانی گفت‌وگوی زبان طبیعی بین یک انسان و یک ماشین که قصد تولید پاسخ‌های شبه انسانی دارد، را قضاوت نماید.
14- http: //datasciencecentral.com
 15- یک ابر رایانه شطرنج‌باز است که توسط شرکت ‌ای‌بی‌ام ساخته شده است و توانست در سال۱۹۹۷م کاسپاروف قهرمان شطرنج جهان را شکست بدهد. منبع: ویکی پدیا.
16- یک سامانه رایانه‌ای هوش مصنوعی که قادر بود به پاسخگویی به پرسش‌های مطرح شده در زبان طبیعی پاسخ بدهد.
 17- Netflix یک پلتفرم و شرکت تولیدکننده محتوای برتر امریکایی است که مقر اصلی آن در لس گاتوس کالیفرنیا می‌باشد.
 18- Generative Pre-trained Transformer این روبات یک هوش مصنوعی است که قادر به خلق محصولات جدید است که می‌تواند کلمات و جملات را به تصویر تبدیل کند.
 19- https: //www.ibm.com/blog/?q=Artificial+Intelligence&lang=en&cc= US
20-  http: //datasciencecentral.com
 21- -https: //www.un.org/sg/en/content/sg/speeches/2023-07-18/secretary-generals-remarks-the-security-council-artificial-intelligence
 22- Mario Klingemann یک هنرمند آلمانی است که بیشتر به خاطر کارهایش در زمینه شبکه‌های عصبی، کدها و الگوریتم‌ها شناخته شده است.
 23- Maja Petric هنرمند رسانه‌های جدید معاصر است که عمدتا در هنر تعاملی کار می‌کند که نور، صدا و فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، بینایی رایانه و روباتیک را با هم ترکیب می‌کند تا دستگاه چند حسی را گسترش دهد که از طریق آن هنر می‌تواند تجربه شود.
 24- https: //www.ibm.com/blogs/think/uk-en/artificial-intelligence-to-create
 25- Jason Allen.
26- واقع‌گرایی عکس‌گونه یا سوپررئالیسم که از جنبش‌های هنری نیمه دوم قرن بیستم است. این جنبش از اواخر دهه ۱۹۶۰در نقاشی و مجسمه‌سازی به ویژه در امریکا و بریتانیا رایج شد. 
27- https: //www.nytimes.com/2022/09/02/tech nology/ai-artificial-intelligence-artists.html
 28- Paradigm سرمشق و الگویی مسلط و چارچوبی فکری و فرهنگی است که مجموعه‌ای از الگوها و نظریه‌ها را برای یک گروه یا یک جامعه شکل داده‌اند.
29- https: //www.theartnewspaper.com/2023/02/28/ai-will-become-the-new-normal-how-the-art-worlds-technological-boom-is-changing-the-industry
30- https: //www.economist.com/culture/2023/05/24/art-made-by-artificial-intelligence-is-developing-a-style-of-its-own
31- https: //www.theguardian.com/artanddesign/2023/apr/18/ai-threat-boris-eldagsen-fake-photo-duped-sony-judges-hits-back
32- ریکسن، تروند برگ (۱۳۹۰)، نیچه و مدرنیته، مترجم اردشیر اسفندیاری، آبادان، پرسش، ص۲۴.
عکاس، مدرس دانشگاه علم و صنعت ایران

در مسابقه جهانی عکاسی سونی در آوریل ۲۰۲۳م اولین جایزه در بخش خلاقانه به بوریس الداگسن  (Boris Eldagsen) اهدا شد که با عکسی سیاه و سفید و تاثیرگذار از دو زن، داوران را تحت تاثیر قرار داد اما آقای اِلداگسن جایزه را نپذیرفت و فاش کرد که تصویر او نه توسط دوربین عکاسی، بلکه توسط هوش مصنوعی ایجاد شده است.
ماجا پتریک(23)، یکی دیگر از سخنرانان هنرمند در این رویداد درباره شیوه کار خود، با استفاده از نور و فضا برای درگیر کردن احساسات و تخیل مردم صحبت کرد.
 ماجا در بسیاری از آثار خود از نور برای ایجاد تجربیات هنری همه‌جانبه استفاده کرده است. 

منبع:روزنامه اعتماد 24 مهر 1402 خورشیدی