بیایید روز معلم را نه به یک روز “نمادین” بلکه به نقطه آغازی برای “همصدایی و اقدام جمعی” تبدیل کنیم
زیست بوم کرونا و آموزش و پرورش ایران(2)
سیدجواد حسینی
ج) کارکردهای نامناسب کرونا در حوزه سلامت جسمانی:
همگان اذعان دارند که کرونا بیشترین آسیب را در قلمرو سلامت به ویژه سلامت جسم به جامعه بشری وارد ساخت. در قلمرو آموزش و پرورش ایران نیز این موضوع صادق است. به‌هم خوردن کیفیت خواب کودکان و اختلالات ناشی از آن، بروز مشکلات در سیستم عصبی دانش‌آموزان و
به تبع آن مشکلات ناشی از کم‌خوری و پرخوری، علاوه بر نارسایی‌های جسمانی موجب اختلال در اشتهای دانش‌آموزان به ویژه در سنین پایین را موجب گردید، فقر حرکتی و عدم تحرک دانش‌آموزان به دلیل عدم حضور در مدرسه و ماندن طولانی مدت در خانه مشکلات متعددی را رخنمون ساخت که مشکلات ستون فقرات دانش‌آموزان از جمله آنهاست. چاقی و اضافه وزن عارضه دیگر خانه‌نشینی دانش‌آموزان در زیست جهان کرونا بود. در کنار این مسائل استفاده مکرر از وسایل هوشمند ارتباطی مثل کامپیوتر، تبلت و موبایل در بینایی دانش‌آموزان اختلالاتی را ایجاد کرد.
گرچه شیوع کرونا در دانش‌آموزان کمتر بود ولی ابتلا بخشی از دانش‌آموزان به کرونا علاوه بر مرگ و میر آنها و معلمان، آثار جسمانی خاص خود را در ایشان سبب گردید.
د) کارکردهای نامناسب کرونا در حوزه سلامت روانی:
تعطیلی مدارس و خانه‌نشینی طولانی مدت دانش‌آموزان علاوه بر نارسایی‌هایی که در حوزه سلامت جسمانی ایجاد کرد، سلامت روانی دانش‌آموزان را نیز در معرض مخاطره انداخت. احساس تنهایی و دوری از تعاملات گرم محیط مدرسه به ویژه گروه‌های همسالان، به خلقیات دانش‌آموزان آسیب زد. از سوی دیگر استفاده از فضاهای آنلاین و مجازی را به شکل طولانی مدت در ایشان افزایش داد که خود موجب سردرگمی آنلاین، اعتیاد اینترنتی و مجازی را در دانش‌آموزان سبب گردید قلدری و تهدید در فضای مجازی آسیب دیگری بود که دانش‌آموزان در جهان زیست بوم کرونا از آن مصون نماندند و نتیجه آن افزایش پرخاشگری در دانش‌آموزان بود، به دلایل پیش‌گفته مدیریت احساس دانش‌آموزان وجه دیگری بود که از حیث روانی در زیست بوم کرونا آسیب دید و آستانه تحمل دانش‌آموزان را به‌شدت فروکاست، کسالت و انزوای اجتماعی ایشان را تشدید و افسردگی و اضطراب را در آنها افزایش داد.
هـ) کارکردهای نامناسب کرونا در قلمرو سلامت اجتماعی:
کارکردهای نامناسب زیست بوم کرونا در حوزه سلامت دانش‌آموزان به ابعاد سلامت جسمانی و روانی محدود نشد بلکه سلامت اجتماعی آنها را نیز در معرض تهدید قرار داد. دانش‌آموزان در زیست جهان کرونا امکان بیشتری برای دسترسی به دنیای مجازی و به تبع آن درمعرض بارش اطلاعات متفاوت و نامناسب قرار گرفتند. موجب افزایش تعارضات و ناسازگاری در روابط خانوادگی و خویشاوندی و نیز همسایگی گردید و رفتارهای غیراخلاقی و غیرمتعارف را در دانش‌آموزان افزایش داد. نکته مهم دیگری که در حوزه سلامت اجتماعی قابل توجه می‌باشد، به‌هم ریختگی نظم خانواده است که علاوه بر ابعاد روانی و اجتماعی در بعد اقتصادی و اشتغال و درآمد خانواده، آسیبی جدی ایفا نمود.
معمولا پدیده‌های اجتماعی هیچ‌گاه به‌طور مطلق دارای کارکردهای نامناسب یا صرفا مناسب نیستند. مکتب کارکردی-ساختی در حوزه جامعه‌شناسی پدیده‌های اجتماعی را دارای کارکردهای مناسب، نامناسب آشکار و پنهان می‌داند. این مقوله در حوزه زیست بوم کرونا مخصوصا در حوزه نظام تعلیم و تربیت ایران نیز صادق است.
به عبارتی در کنار کارکردهای نامناسب کرونا در آموزش و پرورش ایران کارکردهای مناسبی هم ظهور کرد و به قول ماکیاس کورس در دوران کرونا در پس ریزش‌ها، رویش‌هایی شکل گرفت.
زیست بوم کرونا موجب افزایش توان استفاده معلمین و دانش‌آموزان از فناوری‌ها و تکنولوژی‌های نوین شد که پیش از آن وجود نداشت یا کم مورد استفاده قرار می‌گرفت. ۷۰درصد معلمان از تکنولوژی‌های نوین استفاده نمی‌کردند. علاوه بر آن امکانات سخت‌افزاری تکنولوژی‌های جدید در مدارس و خانواده‌ها بیشتر فراهم شد. این موضوع یعنی توان استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی نوین و گسترش سخت‌افزاری آنها موجب افزایش سطوح ارتباطات معلمین با مدیران و هر دو با خانواده‌ها و دانش‌آموزان را فراهم ساخت. دانش‌آموزان در زیست جهان کرونا با یکی از ساحت‌های مهم تعلیم و تربیت، یعنی ساحت سلامت و امر سلامت جامعه‌پذیرتر شدند و حساسیت آنها نسبت به این موضوع مهم به‌شدت افزایش یافت. از سوی دیگر خانواده و جامعه قدر کار معلمین و تخصصی بودن این موضوع مهم را بیش از گذشته احساس نمود، در نتیجه منزلت اجتماعی معلمان که همواره در جامعه بالا بوده است، بیشتر افزایش یافت.
نکته مهم به عنوان یک درس آموزه دوره کرونا این است که نظام تعلیم و تربیت توانست بهره‌ورانه‌تر کار تعلیم و تربیت را به پیش برد و بسیاری از هزینه‌های غیرضروری را کاهش دهد. در حوزه عدالت اجتماعی پوشش تحصیلی دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان دختر که در مناطق روستایی و کم برخوردار یا امکان تحصیل را نداشتند یا از حیث فرهنگی به ویژه دختران با محدودیت‌هایی در امر تحصیل به ویژه حضور در مدرسه در دوره‌های بالاتر و شهر‌ها را نمی‌یافتند، این امکان حضور در فضای مجازی فراهم شد. لذا می‌توان از این جهت کرونا را موجب افزایش پوشش تحصیلی این دسته از دانش‌آموزان فرض کرد.
علاوه بر آن برای همه دانش‌آموزان در سراسر کشور امکان استفاده از بهترین محتواهای آموزشی و استفاده از تدریس بهترین معلمان فراهم شد که خود گام مهمی در راستای عدالت آموزشی قلمداد می‌شود این موضوع نه تنها برای دانش‌آموزان بلکه برای مدیران مدارس و معلمان هم زمینه‌ای را فراهم ساخت تا امکان سهیم شدن در تجارب برتر دیگران را به راحتی داشته باشند.
همواره نظام تعلیم و تربیت از عدم انعطاف خصوصا انعطاف در برنامه درسی ملی رنج می‌برده است در زیست جهان کرونا انعطاف‌پذیری بیشتری در برنامه درسی ملی ایجاد شد، این انعطاف‌پذیری در قلمرو ساعات و تقویم آموزشی (که بسیار فشرده و بالاست) و هم محتواهای درسی (که بسیار متصلب است) بیشتر از گذشته امکان‌پذیر شد. انعطاف‌پذیری در شیوه‌های آموزشی خصوصا آموزش‌های فردی شده که یادگیری را بر تفاوت‌های فردی استوار می‌سازد موجب گردید گسترش مشارکت سایر سازمان‌ها و نهادها؛ خصوصا سازمان صدا و سیما با راه‌اندازی آموزش‌های تلویزیونی و خانواده‌ها با ارتباط بیشتر با معلمان و مدیران مدارس از جمله کارکردهای مناسب آموزش و پرورش در زیست بوم کرونا است. کارکرد بسیار مناسب دیگر کرونا در آموزش و پرورش به افزایش نظام مدرسه محوری مربوط است، به‌طور طبیعی در زیست بوم کرونا اختیارات مدرسه و شورای مدرسه، معلمین و به ویژه مدیران مدارس افزایش یافت و یکی از آرزو‌های صاحب‌نظران تعلیم و تربیت در حوزه مدیریت آموزشی یعنی مدرسه محوری یک گام به تحقق نزدیک‌تر شد. ادامه دارد…
منبع:روزنامه اعتماد 4 شهریور 1402خورشیدی
