اصلاحات؛ از وضع موجود به وضع مطلوب

بررسی پیشنهادهایی که اصلاح‌طلبان طی 10 روز گذشته به‌منظور «اصلاحِ اصلاحات» مطرح کردند

«تشکیل فوری اتاق فکر اصلاحات با محوریت سیدمحمد خاتمی»، «پرهیز از محافظه‌کاری و رفیق‌بازی و انتقال جریان قدرت از مرکز به حاشیه و حرکت از تمرکزگرایی به تکثرگرایی»، «بازگشت به جامعه مدنی، عملگرایی و استفاده از تمامی ظرفیت‌ها»، «تشکیل حزب فراگیر با اتکا به نیروهای جوان و توانمند»، «ایفای نقش پل ارتباطی میان جامعه مدنی و حاکمیت»، «ترغیب حاکمیت به‌خصوص دولت سیزدهم به استفاده از ظرفیت جریان اصلاحات»، «بازنگری و نقد اساسی عملکرد گذشته به‌منظور ساماندهی مجدد تشکیلاتی»، «تدوین مرام‌نامه و مانیفست روشن و شفاف اصلاحات و اصلاح‌طلبی»، «تلاش برای تنظیم رفتار و روابط با دولت و حاکمیت و اتخاذ راهبرد واقع‌گرایانه»، «تشکیل اتاق فکر به‌منظور ارایه راهکار به دولت سیزدهم» و البته «استفاده از ظرفیت بزرگان سیاسی اصلاحات و اعتدال همچون روحانی، سیدحسن خمینی، ناطق نوری و علی لاریجانی علاوه بر بهره‌گیری از جایگاه محوری خاتمی به‌منظور استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها» تنها بخشی از پیشنهادهایی است که برخی چهره‌های سیاسی و تحلیلگران و کنشگران طی حدود 10 روز گذشته به‌منظور تبیین نقشه‌راه و ترسیم مسیر فردای اصلاحات مطرح کرده‌اند.

این پیشنهادها که مشابهت‌های بسیاری نیز با یکدیگر دارند، البته تنها آن مواردی است که اصلاح‌طلبان در اظهارنظرهای مطبوعاتی و رسانه‌ای بر آن انگشت گذاشته و طبیعتا اگر آن موارد دیگری را که اصلاح‌طلبان در نشست‌های حزبی و غیرحزبی که احتمالا در این بازه زمانی حدودا 10 روزه، به‌صورت حضوری یا مجازی تشکیل شده، تحت عنوان پیشنهادهایی برای برون‌رفت از شرایط کنونی پیش کشیده‌اند، به این پیشنهادهای رسانه‌ای اضافه کنیم، با سیا‌هه‌ای به‌مراتب طولانی‌تر سروکار خواهیم داشت.

آنچه اما اینجا و به عنوان سیاهه پیشنهادهای رسانه‌ای و مطبوعاتی برخی کنشگران و تحلیلگران اصلاح‌طلب در راستای «اصلاحِ اصلاحات» فهرست کردیم، دست‌کم از یک منظر محل‌اعتناست و آن پیش‌فرض مشترک تمامی این پیشنهاددهندگان و البته بسیاری از دیگر اصلاح‌طلبانی است که پیش از این در این رابطه اظهارنظر کرده و دیدگاه خود را درباره آینده اصلاحات توضیح داده بودند؛ «حال اصلاحات خوب نیست!» سیاهه‌ای که اینجا اشاره شد برگرفته از اظهارنظرهای مطبوعاتی احمد شیرزاد، الهه کولایی، جهانبخش خانجانی، شهربانو امانی، جلال جلالی‌زاده، محمدرضا خباز، داریوش قنبری، مصطفی هاشمی‌طبا، غلامرضا ظریفیان، مهدی آیتی، احمد حکیمی‌پور و ناصر قوامی طی حدود 10 روز اخیر است.

حال آنکه چنانکه اشاره شد صحبت از «اصلاحِ اصلاحات» و بازنگری گفتمانی در این جریان سیاسی نه فقط از فردای انتخابات 28 خردادماه 1400 که علاوه بر پایان دادن به حضور نسبی برخی نیروهای این جریان سیاسی در دولت، همزمان پایانی بود بر حضور پررنگ اصلاح‌طلبان در شورای شهر پایتخت و برخی کلانشهرها، بلکه از ماه‌ها پیش از برگزاری این انتخابات و به بیان دقیق‌تر، چندسالی زودتر از این بزنگاه حساس سیاسی کلید خورده و گفت‌وگوهایی میان نیروهای سیاسی در فضای عمومی و نشست‌های خصوصی اصلاح‌طلبان درگرفته بود. آن‌هم در شرایطی که هنوز علاوه بر دولتی که زیرنظر رییس‌جمهوری مورد حمایت اصلاح‌طلبان اداره می‌شد، این جریان سیاسی دست‌کم یک‌سوم کرسی‌های مجلس را نیز در اختیار داشت اما به واسطه مجموعه علل و عوامل دیگر آن اقبال عمومی و حمایت گسترده اجتماعی را پشت سر خود احساس نمی‌کرد.

شرایطی که به باور برخی ناظران اگر نگوییم از همان نیمه دوم دولت نخست حسن روحانی و حدود یک سالی بعد از آغاز به کار مجلس دهم و فراکسیون امید، اصلاح‌طلبان را به خود مشغول ساخته و آنان را به فکر اصلاحات درونی و بازسازی گفتمانی انداخته بود، باید اعتراف کنیم که نهایتا از نیمه دوم سال 96 کاملا ملموس بود؛ زمانی که حسن روحانی در حال و هوای آغاز به کار دولت دوم خود بود و فراکسیون امیدی‌های پارلمان نیز آرام‌آرام نیمه نخست عمر چهارساله مجلس دهم را پشت سر گذاشته و می‌رفتند تا نیمه پایانی این دوره را آغاز کنند.