عصر پنجشنبه انفجار در نزدیکی گیت‌های ورودی فرودگاه کابل باعث جان باختن ده‌ها شهروند غیرنظامی افغانستان شد که تلاش می‌کردند با استفاده از پروازهای خروجی کشورهای خارجی از کابل تحت سلطه طالبان نجات پیدا کنند، اما در نتیجه بی‌برنامگی و شتابزدگی اشغالگران برای فرار و شبه‌نظامیان حاکم برای سلطه، جان خود را از دست دادند. طالبان و امریکا یکدیگر را به اهمال در تامین امنیت فرودگاه کابل متهم می‌کنند و گروه تروریستی داعش با افتخار مسوولیت این عملیات را برعهده می‌گیرد و آن را با هدف کشتار افرادی توصیف می‌کند که همکار کفار در اشغال افغانستان بودند. ۲۰ سال بعد از اشغال افغانستان توسط امریکا و همکارانش در ناتو، افغانستان به عقب‌تر بازگشته است و طالبان قدرتمندتر از گذشته بر این کشور مسلط شده و تروریست‌های بین‌المللی آزادانه به کشتار و برنامه‌ریزی برای عملیات ادامه می‌دهند. در واشنگتن، نمایندگان کنگره امریکا خواهان استعفای سران نظامی و استیضاح رییس‌جمهور امریکا شدند و عکس جو بایدن در کنفرانس خبری در مورد انفجار کابل که از پاسخگویی به سوالات خبرنگاران در مورد این حادثه عاجز است، به تصویر اول بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شده است.

هزاران شهروند افغانستان، از همکاران پیشین سفارتخانه‌ها و نظامیان خارجی گرفته تا شهروندانی که امیدوارند به هر طریقی از زندگی زیر بیرق امارت شبه‌نظامیان مسلط بر افغانستان فرار کنند، هفته‌هاست در فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی یا میدان هوایی کابل تجمع کرده‌اند تا با یکی از پروازهایی که کابل را به مقصد پایتخت‌های اروپایی، امریکا یا متحدان‌شان ترک می‌کند، از این شهر خارج شوند. درست از دو هفته پیش که طالبان وارد پایتخت افغانستان و میدان هوایی کابل به آخرین نقطه تحت کنترل نظامیان خارجی و ناتو تبدیل شد، در مورد احتمال حملات تروریستی به جمع شهروندان بی‌گناه و پناهجوی افغان در این محل از سوی کارشناسان و مقام‌های امنیتی هشدار داده‌ شده ‌بود. طی این دو هفته تصاویر آویزان شدن شهروندان آرزومند فرار از سلطه طالبان بر هواپیماهای امریکایی و مرگ دو نفر آنها در این فرآیند، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده ‌بود و کمتر کسی به این سوال توجه می‌کرد که امنیت هزاران نفری که در میدان هوایی کابل منتظر خروج از افغانستان هستند توسط چه کسی تامین می‌شود.
روز پنجشنبه، مشخص شد که نه ۵۰۰۰ نیروی نظامی امریکایی و چند صد نیروی باقیمانده ناتو، به ویژه بریتانیا و نه شبه‌نظامیان طالبان که مدعی بازگرداندن امنیت و ثبات به افغانستان زخم خورده از ۴۵ سال جنگ هستند، کوچک‌ترین توجهی به خطراتی که جان مردم بی‌گناه افغانستان را تهدید می‌کند، ندارند. نیوزیلند، استرالیا و اسپانیا، اعلام کرده‌اند که خروج نظامیان‌شان از افغانستان تکمیل شده است. وزیر دفاع بریتانیا بن والاس، نیز روز جمعه خبر داد که آخرین مرحله از خروج نظامیان بریتانیایی از افغانستان در حال تکمیل است و این کشور دیگر هیچ شهروند افغان جدیدی را به عنوان مهاجر از افغانستان خارج نمی‌کند. بعدازظهر روز پنجشنبه براساس نوشته رسانه‌ها دو تروریست وابسته به شاخه خراسان گروه تروریستی داعش با ورود در میان جمعیت منتظر در اطراف فرودگاه کابل، خود را منفجر کردند و باعث کشته شدن دست‌کم ۸۵ نفر از جمله ۱۳ نظامی امریکایی و مجروح شدن بیش از صد نفر دیگر شدند. برخی منابع تعداد تلفات این حمله را بیش از ۴۰۰ نفر عنوان کرده‌اند. طالبان مدعی شده است که هیچ‌یک از نیروهای این گروه در این انفجار کشته نشده‌اند، با این حال برخی رسانه‌ها از کشته شدن چندین نیروی طالبان در این انفجار خبر می‌دهند.

امریکا و طالبان گردن یکدیگر می‌اندازند

انفجار فرودگاه کابل نشان داد که فرار شتاب‌زده و بدون برنامه نظامیان خارجی از خاک افغانستان و واگذار کردن این کشور به یک گروه شبه‌نظامی افراطی، فاقد هرگونه مبنای فکرشده و برنامه‌ریزی بود و در این فرآیند سرنوشت میلیون‌ها نفر از شهروندان افغانستان، از جمله هزاران کارمند محلی همکار نظامیان و سفارتخانه‌های خارجی که با وعده حمایت دولت‌های خارجی استخدام شده‌بودند، مورد توجه قرار نگرفته‌ بود. با این حال هیچ‌کس حاضر نیست مسوولیت بی‌مبالاتی مهلکی که به مرگ بیش از ۱۰۰ انسان در فرودگاه کابل منجر شد را برعهده بگیرد. گروه طالبان، مسوولیت امنیت میدان هوایی کابل را برعهده نظامیان امریکایی عنوان می‌کند و فرمانده نظامیان امریکایی هم معتقد است که مسوولیت امنیت ورودی‌های فرودگاه برعهده طالبان بوده است و این گروه شبه‌نظامی در تجسس افرادی که وارد می‌شوند کوتاهی کرده است.
سهیل شاهین، سخنگوی طالبان با انتشار توییتی، اعلام کرد: «طالبان انفجار علیه غیرنظامیان در فرودگاه کابل را که در منطقه تحت مسوولیت امنیتی نیرو‌های امریکایی رخ داد، محکوم می‌کند.» سهیل شاهین افزود: «طالبان اهمیت زیادی به امنیت و حفاظت از ملت می‌دهد و با قاطعیت، عوامل شرور را متوقف خواهد کرد.» ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان هم در اظهاراتی تاکید کرد: «تروریستان از فضای ایجادشده توسط امریکا در فرودگاه سوءاستفاده نمودند. ما قبلا به امریکایی‌ها هشدار داده بودیم این وضعیت را زودتر تمام کنید ولی گوش نکردند.»
در برابر کنت مک‌کنزی، فرمانده گروه موسوم به فرماندهی مرکزی (که از سوی ایران گروه تروریستی شناخته می‌شود) وابسته به ارتش امریکا در گفت‌وگو با رسانه‌ها نزدیک شدن بمب‌گذاران به محل فرودگاه را اهمال از سوی طالبان عنوان می‌کند. او در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد: «طالبان است که مسوولیت تجسس افراد بیرون دروازه‌های ورودی فرودگاه را برعهده دارد، قطعا اهمال از سوی طالبان باعث شده است که بمب‌گذاران انتحاری بتوانند به محل فرودگاه نزدیک شوند.» با این حال مک‌کنزی، طالبان را مسوول این حمله ندانست و در پاسخ به سوال خبرنگاری که پرسید آیا به طالبان اعتماد دارید و فکر نمی‌کنید طالبان به این حمله اجازه داده باشد: «ما نشانه‌ای نداریم که ثابت کند طالبان چنین کاری کرده باشد. آنها می‌خواهند ما تا پایان آگوست خارج شویم و ما می‌خواهیم همین کار را بکنیم.» جان کربی، سخنگوی پنتاگون گفته است که از دو انفجار روز پنجشنبه یکی در نزدیکی گیت فرودگاه و دیگری در نزدیکی هتل بارون در اطراف فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی رخ داده است. فرمانده گروه سنتکام از گروه شبه‌نظامی طالبان خواسته است تا تمهیدات امنیتی در اطراف فرودگاه را تشدید کنند، از جمله با بستن جاده‌های منتهی به فرودگاه از نزدیک شدن خودروهای بمب‌گذاری شده به محل فرودگاه اجتناب کنند. طالبان روز جمعه به این درخواست ارتش امریکا پاسخ مثبت داده است و تمامی جاده‌های منتهی به فرودگاه کابل را مسدود کرده است. به گفته مقام‌های طالبان از روز جمعه حتی کسانی که اسناد عبور و مرور رسمی دراختیار داشته ‌باشند نیز حق عبور و مرور به سمت فرودگاه کابل ندارند. سخنگوی پنتاگون گفته است که تاکنون چندین حمله دیگر به فرودگاه خنثی شده است و نگرانی از استمرار حملات در آینده نیز وجود دارد.

ترکیه: طالبان از ما خواسته فرودگاه را 
اداره کنیم

دولت ترکیه که پیش از آغاز فرآیند خروج نظامیان امریکایی و ناتو از افغانستان داوطلبانه اعلام آمادگی کرده‌بود تا بعد از خروج نظامیان خارجی از خاک افغانستان امنیت فرودگاه کابل را برعهده بگیرد، بعد از انفجار تروریستی روز پنجشنبه در تصمیم خود تجدیدنظر کرده است. رجب طیب اردوغان که در سفری رسمی به بوسنی رفته است، در یک نشست خبری به خبرنگاران گفت: «طالبان از ما خواسته است که مسوولیت عملیات حفاظت از فرودگاه کابل را برعهده بگیریم. آنها گفته‌اند که ما امنیت را تضمین می‌کنیم و از شما می‌خواهیم که مسوولیت اداره و استمرار فعالیت فرودگاه را برعهده بگیرید، اما ما هنوز تصمیمی در این مورد اتخاذ نکرده‌ایم، چراکه همواره در آنجا احتمال مرگ و این چیزها وجود دارد.» به نوشته رویترز، طالبان از ترکیه فقط خواهان کمک فنی برای اداره فرودگاه شده است و از پیشنهاد ترکیه برای استقرار نظامیان برای کنترل امنیت استقبال نکرده است. در نتیجه ترکیه خروج نیروهای نظامی خود از افغانستان را از روز چهارشنبه آغاز کرده‌بود.

انتقادهای شدید از بایدن
 در پی انفجار تروریستی فرودگاه کابل

انفجار تروریستی فرودگاه کابل، نه تنها یک حادثه تراژیک برای شهروندان بی‌گناه افغانستان بود، بلکه با کشته شدن ۱۳ نظامی امریکایی، اولین تلفات نظامی امریکا در افغانستان بعد از گذشت یک سال را رقم زد. نیروهای امریکایی از زمان توافق دوحه با شبه‌نظامیان طالبان برای پایان درگیری‌های مستقیم، تلفاتی در افغانستان ثبت نکرده‌بودند، اما انفجار روز پنجشنبه کابل نه تنها نخستین تلفات امریکایی‌ها در افغانستان در یک سال گذشته را رقم زد، بلکه بدترین روز از لحاظ تلفات نظامی از سال ۲۰۱۱ تاکنون برای ارتش امریکا بود.
در پی این حادثه، جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا مجبور شد دیدارهای برنامه‌ریزی شده روز پنجشنبه خودش ازجمله دیدار با نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسراییل و همچنین نشست با فرمانداران ایالات از دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات را لغو کند. نوشته رسانه‌ها، زمانی که انفجار در فرودگاه کابل رخ داد، بایدن همراه با تیم امنیت ملی و فرماندهان نظامی در اتاق وضعیت کاخ سفید در حال بررسی اوضاع عقب‌نشینی بودند که از این رویداد امنیتی باخبر شدند. براساس این گزارش نشست اتاق وضعیت بعد از این حادثه تا سه ساعت بعد از آن نیز ادامه پیدا کرد.
بایدن بعد از این جلسه در جمع خبرنگاران حاضر شد تا به سوالات در این خصوص پاسخ دهد. جو‌ بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا چند ساعت پس از آنکه داعش شاخه خراسان، مسوولیت حمله بر فرود‌گاه کابل را برعهده گرفت، گفت: «به فرماندهان خود دستور داده‌ام تا برنامه عملیاتی را بر ضد داعش شاخه خراسان به همراه دارایی‌ها، رهبری و مواضع آن را هدف قرار بدهند.» آقای بایدن در پاسخ به سوال خبرنگار که گفت مسوولیت آنچه در دو هفته گذشته در افغانستان رخ‌ داده است را برعهده می‌گیرید، گفت: «بله من هر آنچه در آنجا اتفاق افتاده را برعهده می‌گیرم، در حال حاضر شواهدی وجود ندارد که این حملات در تبانی میان طالبان و داعش شاخه خراسان سازماندهی شده‌اند.» او ‌در واکنش به‌ حمله‌های تروریستی در نزدیک فرود‌گاه کابل گفت، ما نه می‌بخشیم و نه فراموش می‌کنیم، کسانی‌که بخواهند به امریکایی‌ها آسیب برسانند ما به دقت و قوت پاسخ‌شان را خواهیم داد.
بیل پاول، در نیوزویک می‌نویسد: «فاجعه کابل را نمی‌توان با هیچ فاجعه مشابهی مقایسه کرد، هر چند که ردپایی از بسیاری اهمال‌کاری‌های گذشته در آن وجود دارد، از سقوط سال ۱۹۷۵ سایگون در دوران ریاست‌جمهوری جرالد فورد، تا سقوط در بیابان‌های طبس در سال ۱۹۷۹ در دوران ریاست‌جمهوری جیمی کارتر، سخنرانی عملیات موفق جورج بوش بر عرشه ناو یو‌اس‌اس آبراهام لینکولن بعد از حمله به عراق و حمله به بن‌غازی لیبی که باعث مرگ سفیر امریکا در لیبی و سه امریکایی دیگر در دوران وزارت خارجه هیلاری کلینتون شد.» این نویسنده می‌نویسند که هنوز هفت ماه از ریاست‌جمهوری بایدن نگذشته است که محبوبیت او ۱۰درصد سقوط کرده و به ۴۱درصد رسیده است و بسیاری از رهبران حزب دموکرات را نسبت به نامزدی او در انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری امریکا بدبین کرده است. جنگ افغانستان بعد از
۲۰ سال، رکورددار طولانی‌ترین جنگ فرامرزی امریکا محسوب می‌شود که علاوه بر صدها هزار نفر تلفات در میان مردم افغانستان، ۲۴۰۰ نظامی امریکایی را نیز به کام مرگ کشانده و ۲ تریلیون دلار هزینه برای امریکا در بر داشته است.
بن ساس، سناتور جمهوری‌خواه در واکنش به رخداد تروریستی روز پنجشنبه گفته است: «این کابوسی است که نگران آن بودیم و به همین دلیل بود که چندین هفته است ارتش، مقام‌های اطلاعات و رهبران کنگره از هر دو حزب از رییس‌جمهور می‌خواستند که در مقابل طالبان ایستادگی کند و آنها را از اطراف فرودگاه دور کند.» باب منندز، سناتور دموکرات و رییس کمیته روابط خارجی سنا، در انتقاد صریح از سیاست بایدن گفته است: «هر چند هنوز منتظر اطلاعات دقیق‌تر درخصوص واقعه هستیم، اما یک چیز کاملا روشن است: نمی‌توان به طالبان برای تامین امنیت امریکایی‌ها اعتماد کرد.» در اظهارات تندتر جاش هاولی، نماینده جمهوری‌خواه خواستار استعفای بایدن شده است و مارشا بلکرن و لیندسی گراهام، سناتورهای جمهوری‌خواه تنسی و کارولینای جنوبی خواهان استیضاح رییس‌جمهور امریکا شده‌اند.

احیای روحیه تروریست‌ها

به نوشته رویترز، خروج شتاب‌زده نیروهای امریکایی از افغانستان، به گروه‌های تروریستی در این کشور روحیه‌ای تازه داده است. رایان کروکر، سفیر پیشین امریکا در افغانستان، این عقب‌نشینی را «روحیه‌ای مضاعف برای اسلام‌گرایان افراطی در سراسر جهان» توصیف می‌کند.
کروکر در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان می‌گوید: «مساله حالا این نیست که طالبان کنترل قدرت در افغانستان را برعهده دارد، مساله این است که نه تنها طالبان کنترلی بر حکومت ندارد، بلکه هیچ‌کس دیگری هم کنترلی بر اوضاع ندارد. این شرایط زمینه‌ساز ظهور چنین اتفاقاتی است و اجازه می‌دهد که تروریست‌ها بازگردند و ریشه خودشان را بدوانند. این دقیقا همان اتفاقی بود که باعث بروز ۱۱ سپتامبر شد، حالا با همان پویایی دوباره مواجهیم.»
براساس یک گزارش سازمان ملل متحد در ابتدای تابستان سال جاری، از زمان اعلام عقب‌نشینی امریکا از خاک افغانستان تا ۹ شهریور، نزدیک به ۸ تا ۱۰ هزار رزمنده گروه‌های تروریستی از کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز شمالی در روسیه، پاکستان و سین‌کیانگ در چین به افغانستان آمده‌اند. هر چند بسیاری از این نیروهای شبه‌نظامی به طالبان یا القاعده، شریک این گروه شبه‌نظامی وابسته‌اند، اما تعداد زیادی از آنها هم برای پیوستن به داعش شاخه خراسان به افغانستان آمده‌اند. به نوشته نیویورک‌تایمز هر چند تحلیلگران معتقدند که داعش شاخه خراسان هنوز آنقدر قدرت ندارد که بتواند حملات گسترده علیه منافع غرب انجام دهد، اما در بسیاری از نقاط جهان به اعتقاد این کارشناسان، داعش امروز خطر تروریستی بزرگ‌تر از القاعده محسوب می‌شود.

سازمان ملل: پناهجویان بیشتر می‌شوند و وضع دارو و درمان در افغانستان وخیم است
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، روز جمعه از همسایگان افغانستان خواسته است که مرزهای خود را برای پذیرش پناهجویان افغان که به دلیل بی‌ثباتی و ناامنی از کشورشان به خاک کشورهای همسایه پناه می‌برند باز بگذارند. کلی کلمنتس، معاون کمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در یک نشست خبری در ژنو سوییس گفت: «از نظر آمار برای پذیرش بیش از ۵۰۰ هزار پناهجوی جدید افغان در منطقه آماده می‌شویم. هر چند که هنوز میزان عبور از مرز افزایش شدیدی را نشان نمی‌دهد، اما تحولات در افغانستان بسیار سریع‌تر از انتظارات است، در نتیجه ممکن است که میزان پناهجویان به سرعت افزایش پیدا کند.»
همزمان سازمان بهداشت جهانی، اعلام کرده است که ذخایر دارو و تجهیزات درمانی در افغانستان در آستانه خالی شدن هستند و احتمال بروز بحران جدی سلامتی در این کشور وجود دارد. ریک برنان، مدیر اضطراری منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی گفته است که این سازمان قصد دارد با همکاری مقام‌های پاکستان در طول دو، سه روز آینده یک کریدور اختصاصی انتقال دارو و تجهیزات درمانی به سمت فرودگاه شهر شمالی مزار شریف ایجاد کند. این مقام سازمان بهداشت جهانی گفت: «در حال حاضر دست‌کم تا یک هفته آینده به دلیل نگرانی‌های امنیتی به اضافه دیگر مشکلات عملیاتی فرودگاه کابل گزینه قابل اتکایی برای انتقال دارو و تجهیزات درمانی به افغانستان نیست.»

واکنش‌های بین‌المللی
 به انفجار تروریستی کابل

در پی رویداد تروریستی روز پنجشنبه در کابل که باعث کشته شدن نزدیک به ۱۰۰ شهروند غیرنظامی افغانستان و چند نظامی امریکایی شد، بسیاری از کشورهای جهان این انفجار را محکوم کردند. در تهران سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه مراتب تاثر شدید خود از حوادث تروریستی ۴ شهریورماه از جمله در فرودگاه کابل را اعلام کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه با محکوم کردن هدف قرار دادن مردم بی‌دفاع افغانستان و هر نوع عملیات تروریستی که در آن زنان و مردان و جوانان و خردسالان مورد حمله قرار می‌گیرند، اظهار امیدواری کرد با تشکیل هرچه سریع‌تر دولتی فراگیر در کابل، ارگان‌ها و نهادهای مسوول وظایف خود را در صیانت از جان و مال مردم عهده‌دار شوند.
عربستان سعودی و سازمان همکاری اسلامی نیز این حملات را محکوم کردند و آنها را اقداماتی غیرانسانی توصیف کردند. آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل با محکوم کردن دو انفجار روز گذشته «کابل»، هشدار دادند که این حملات تاکیدی بر اوضاع بی‌ثبات افغانستان است. او در ادامه تاکید کرد که آن دسته از افرادی که در حال حاضر بر افغانستان کنترل دارند، مسوول حفاظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌های غیرنظامی هستند. گوترش از اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد خواسته است تا جلسه‌ای اضطراری برای بررسی اوضاع افغانستان تشکیل دهند.

منبع: روزنامه اعتماد 6 شهریور 1400 خورشیدی