درباره مفهوم داخلی برجام

تصمیم دارم که حتی‌المقدور هر از گاهی، یادداشتی را خطاب به آقای رییسی و اژه‌ای بنویسم. هدف از این یادداشت‌ها طرح مسائلی است که به گمانم ممکن است ناخواسته توجه چندانی به آنها نشود. در این یادداشت خطاب به آقای رییسی به اهمیت موضوع برجام اشاره می‌کنم.  واقعیت این است که انتخابات تمام شد و مساله برجام حل نگردید. هر چند گفته می‌شود که دست‌اندرکاران سیاسی مخالف دولت علاقه‌ای نداشتند که برجام پیش از 28 خرداد حل شود، ولی اکنون که انتخابات تمام شده است دو باره مساله به شکل دیگری مطرح است. از یک سو عده‌ای علاقه ندارند که این کار پیش از 12 مرداد و در دولت جدید انجام شود و از سوی دیگر عده‌ای هم هستند که اساسا خواهان خارج شدن از برجام هستند و عجیب اینکه توضیح نمی‌دهند اگر این خط‌مشی را رهبری تأیید می‌کند و با آن موافقند پس چرا تاکنون اجرایی نشده است و اگر موافق نیستند، چرا این گروه همچنان بر تحقق این سیاست زیان بار تأکید دارند؟  رابطه برجام و دولت روحانی از هم‌اکنون نیز قطع شده است. ترکیب گروهی که عهده‌دار رسیدگی به مذاکرات است، به صورت قاطع به نفع اصولگرایان است، پس تأیید و رد یا شکست و موفقیت آن به عهده دولت و جناح متبوع آن است. توپ برجام در زمین دولت آینده و مجلس و به‌طور کلی اصولگرایان است. به علاوه بر اساس پیام‌های صریح امریکایی‌ها نیز روشن است که تداوم این وضع را نمی‌پذیرند. طبیعی است که باید در مرداد‌ماه یا حداکثر شهریور مساله نهایی و اجرایی شود. با توجه با این نکات چند مساله مهم را باید جهت اطلاع آقای رییسی متذکر شد.
1ـ درست است که برجام و گفت‌وگوهای آن در حوزه سیاسی ـ امنیتی می‌گنجد، و مدیران این حوزه باید عهده‌دار گفت‌وگوهای آن شوند، ولی این فقط ظاهر ماجرا است. بخش اصلی برجام اثرات اقتصادی آن است.

از این رو بهتر است که نظرات افرادی که قرار است عهده‌دار مسوولیت‌های اقتصادی دولت شما می‌شوند نیز در این زمینه لحاظ شود. وزیر اقتصاد، رییس بانک مرکزی، رییس سازمان برنامه و وزیر نفت و صنعت و وزیر راه و وزیر نیرو، همگی بیشترین تأثیر را از بود و نبود برجام خواهند دید. اتفاقا وزرای سیاسی و سیاست خارجی کمترین اثرپذیری را از برجام و رد یا به نتیجه رسیدن آن خواهند داشت. فرض کنید یک نفر وزیر اقتصاد یا صنعت شما باشد، او چگونه می‌تواند با یا بی‌وجود برجام به صورت یکسان عمل کند و این متغیر را از برنامه خود حذف کند؟ پیشنهاد مشخص این است که افرادی را که برای وزارتخانه‌های مزبور در نظر دارید، حتما در این مذاکرات شرکت دهید.
2ـ مهم‌تر از وزرا، شخص خودتان هستید. شما پیش از هر مساله دیگر باید درباره برجام موضع روشنی داشته باشید. موافق یا مخالف بودن مساله بعدی است. به نتیجه رسیدن یا شکست خوردن آن موضوع دسترسی به حداقل 50 میلیارد دلار از درآمدهای کشور در همین امسال است. موضوع کرونا نیز به‌شدت تحت تأثیر آن است (گذشته از بی‌کفایتی‌های وزیر بهداشت که جداگانه باید تحلیل شود). اتفاقا امسال به دلیل خشکسالی با کمبود مواد خوراکی مواجه هستیم که باید به این منابع مالی دسترسی داشته باشید، بنابراین خیلی صریح باید اعلام موضع نمایید و پیام روشنی را برای داخل کشور و جهان ارسال کنید تا مردم حساب برنامه‌های خود را داشته باشند. انجام حتی بخشی از قول‌های شما و نه حتی همه آنها، منوط به احیای برجام است.
3ـ نکته دیگری که درباره برجام باید گفته شود، ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن است. فرض کنیم به هر دلیلی معجزه شد و توانستید منابع ارزی لازم برای تأمین نیازهای ضروری کشور را بدون حل برجام فراهم کنید، در این صورت گمان نکنید که می‌توان برجام را دور زد و بی‌خیال اجرای آن شد. زیرا تحقق برجام بیش از هر چیز پیام مهمی برای فعالان اقتصادی و جوانان و کارآفرینان دارد که اوضاع آینده به وفق مراد است و می‌توان کار کرد. در مقابل منتفی شدن برجام موجب می‌شود که امید همگان نسبت به بهبود شرایط و عبور از مشکلات فعلی از میان برود. به نظر بنده این اثر برجام حتی از اثرات اقتصادی آن مهم‌تر است.
اینها به معنای آن نیست که هر چه از طرف امریکایی‌ها گفته شد پذیرفته شود، ولی باید توجه داشت که در هر حال دولت آینده و آقای رییسی و جریان اصولگرایی در یک دو‌راهی سرنوشت‌ساز قرار دارند. دیگر نمی‌توان مثل گذشته غیرمسوولانه شعار داد. بهتر و ضروری است که تصمیم خود را تحت فشار جریان غیرمسوول در میان اصولگرایان نگیرید، آنان همان‌قدر که در دوران روحانی و پیش از آن در زمان اصلاحات غیرمسوولانه نظر می‌دادند، اکنون هم در همان مسیر گام برمی‌دارند. در یک کلام اداره بدون مشکل کشور بدون حل برجام خیالی بیش نیست. اجازه ندهید که بسیاری از مردم نسبت به حل مسائل جامعه ناامید شوند.

منبع: روزنامه اعتماد 12 تیر 1400 خورشیدی